Fatma Keber
URFA-Maraş merkezli depremlerin ardından insani yardım çalışmaları devam ederken, binalarda hasar tespit çalışmalarına da başlandı.
Ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı koordinasyonunda uzmanlar tarafından yürütülen tespit çalışmaları birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Bazı depremzedeler, binalarının ağır hasarlı olmasına rağmen ‘hafif hasarlı’ olarak kaydedildiğini iddia ediyor.
Konuyla ilgili inşaat mühendisi olan Nitelikli Kaygusuz, asıl sorunun e-Devlet sistemindeki kategorilerin alanda çalışan uzmanların aldığı eğitimlerle örtüşmemesi olduğunu belirtiyor.
‘BİNANIN DURUMU KORKUYOR’
Depremden etkilenen 11 ilde başlayan hasar tespit çalışmaları, depremzedeler ile sahada çalışan uzmanları buluşturuyor. Tartışmaların merkezinde depremde evleri hasar görenlerin hasar tespit raporuna itirazı var.
Urfa’nın depremden en çok zarar gören ilçelerinden Haliliye ilçesine bağlı Devteşti Mahallesi’nde de benzer sorunlar yaşanıyor. Birçok depremzede, ‘hafif hasarlı’ olduğu bildirilen binalarının ağır hasarlı olduğunu öne sürerek yeniden inceleme talep ediyor.
Devteşti Mahallesi’nde oturan Zeliha Çakmak, binadaki hasarın kendilerini korkuttuğunu söyledi. Çakmak, binanın dış kolonunda çatlak olduğunu, duvarların arka tarafa yattığını, zemin katlardan ses geldiğini, binanın sallandığını, kendisinin ve 3 çocuğunun can güvenliğinden endişe ettiğini belirtti. . Gidecek yeri olmadığını da sözlerine ekleyen Çakmak, “En azından bina tekrar ve detaylı incelenirse evimizde daha rahat yaşarız. İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü ekiplerinin binayı tekrar kontrol etmesini istiyoruz” dedi.
“YETKİLİLER GELİYOR TEKRAR KONTROL EDİYOR”
Fırıncı olan Ali E., yapılan incelemeden memnun olmadığını belirterek, “Telefonlarımıza rağmen gelip bakmıyorlar. Sesler geliyor gibi hissediyoruz. İlk diğer evimde çok fazla çatlak yoktu, ancak birkaç gün içinde çatlaklar ortaya çıktı. Kolon olup olmadığını bilmiyoruz. Sabahtan akşama kadar fırında ekmek pişiriyorum. Akşam gidip çocuklarımı uyudukları için sabaha kadar bekliyorlar. Apartmanın önünde sırayla yatıyoruz, lütfen yetkililer gelip tekrar kontrol etsin.”
‘HASARLI OLARAK YAZILSA DA BİZLER UYARILDIK’
Dilan A. da oturdukları binanın çatlamış olmasına rağmen ‘hasarsız’ olduğunun bildirildiğini söyledi. Dilan A., “Odamda duvar öne çıktı. Evin her yerinde çatlaklar var. Üzerinde ‘hasarsız’ yazılması bizi tedirgin ediyor. Şimdi sokaktayız. ‘Hasarsız’ yazmalarına rağmen tedirginiz. Yetkilileri nereye başvuracağımızı ve arayacağımızı da bilmiyoruz. Doğrusu, başımız belada. Hava soğuk ve çadırımız yok. Allah sonumuzu hayır etsin” dedi.
BAZI EVLERDE BİRÇOK ÇATLAK VAR
Güler K. da evinin e-Devlet’te hasarsız göründüğünü ancak önemli ölçüde çatlaklar olduğunu belirtti. Güler K., “Evimizde çok çatlak var. Tekrar bakılmasını istiyoruz. Çok endişeli ve endişeliyiz. Bakmaya gelenleri göremedik. Görseydik, bu durumdaki binanın nasıl ‘hasarsız’ olarak tescil edildiğini sorar ve öğrenirdik.”
5 KATEGORİDE DEĞERLENDİRME YAPILIYOR
İnşaat Yüksek Mühendisi Nitelikli Kaygusuz, hasar tespit çalışmalarının yöntemi hakkında bilgi verdi. Kaygusuz, bu incelemenin gözle yapıldığından ve düşünülecek bir durum olmadığına değinerek, kafa karışıklığının e-Devlet’te yapılan tariflerden kaynaklandığını belirtti.
hatatespit.csb.gov.tr adresinden adres bilgisi girildiğinde yapının kategorisi görülebilmektedir. Kaygusuz’un bahsettiği kategoriler bilgi olarak sayfanın alt kısmında yer almaktadır. Buna göre hasarsız binalar, hafif hasarlı binalar, orta hasarlı binalar, ağır hasarlı binalar ve hemen yıkılacak binalar kategorileri bulunmaktadır.
Sitedeki bilgiler şu şekildedir:
Hasarsız binalar: Sarsıntı nedeniyle herhangi bir hasar görmeyen yapılardır. (Binadaki deprem öncesi hasar ve kusurlar değerlendirilmez.) Binanın kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Az Hasarlı Binalar: Deprem ve duvarlardan dökülen sıva nedeniyle binanın boya, sıva ve duvarlarında ince çatlaklar oluşan binalardır. (Binadaki deprem öncesi hasar ve kusurlar değerlendirilmez.) Binanın kullanılmasında bir sakınca yoktur.
Orta Hasarlı Binalar: Depremden dolayı bina duvarlarında çatlaklar ve taşıyıcı elemanlarda ince çatlaklar oluşan binalardır. Depremden önce binada meydana gelen hasar ve kusurlar değerlendirilmez. ‘Orta derecede’ hasarlı bir yapıda, taşıma gücündeki azalma giderilene (yapı tamir edilene) veya güçlendirilene kadar yapı kullanılmamalıdır. Eşyalar tahliye edilebilir.
Ağır Hasarlı Binalar: Deprem nedeniyle yapının taşıyıcı elemanlarında geniş ve yaygın kesme kırılmaları/ayrılmaları olan yapılardır. ‘Ağır’ hasarlı yapılar, tamir edilemez taşıma gücü kaybı ve (dayanım ve ekonomi açısından) geri döndürülemez hasara sahip binalar olarak tanımlanır.
Acil Yıkılması Gereken Binalar: Deprem nedeniyle binanın taşıyıcı elemanlarının kalıcı olarak yer değiştirdiği ve kısmen veya tamamen yıkıldığı binalardır. Hiçbir şekilde kullanılamayan bu binalara girilemiyor ve eşya tahliyesi yapılamıyor.
‘UZMAN EĞİTİMİ İLE E-DEVLET KATEGORİLERİ UYGUN DEĞİL’
Kaygusuz, bu tanımlamalar yapılırken yapıdaki taşıyıcı elemanların dikkate alınmadığını belirtti. Sahada çalışan uzmanların çalışmalarının e-Devlet ile aynı olmadığını anlatan Kaygusuz, “Çünkü sahaya giden her arkadaşımız AFAD tarafından belirlenen ve tarafımızca uygulanan bir eğitime tabi tutuluyor. Bu eğitimde taşıyıcı olmayan öğelerin rastgele değerlendirilmesi yoktur. Sahaya gittik ve gördük. Örneğin; Duvarları yıkılmış bir ev var ama taşıyıcı sistemde bir şey yok. Bu nedenle uzmanlar tabi tutuldukları eğitimden bu binaya baktıklarında bu binanın ‘hasarsız’ olduğunu söyleyebiliyorlar. Hafif hasarlı diyebilmesi için betonarme yapı ise taşıyıcı sistemde çatlak gözlemlemesi gerekir. Aldıkları eğitim açısından doğru yapıyorlar ama e-Devlet ile uyumsuzluktan dolayı vatandaşla karşı karşıya gelebiliyorlar.”
e-Devlet’te kategorilerin nasıl hazırlandığını bilmediğini belirten Kaygusuz, sahada hızlı olabilmek için görsel bir ön değerlendirme yapılması gerektiğini kaydetti. Kaygusuz’un dikkat çektiği bir diğer nokta ise bunun bir ön değerlendirme olduğu…
‘ŞİMDİ SADECE HIZLI BİR ÖNİZLEME’
Ön değerlendirmenin ardından orta ve ağır hasarlı olduğu bildirilen yapıların yeniden incelenmesi gerektiğini söyleyen Kaygusuz, süreçle ilgili şu bilgileri verdi: “Bu çalışmalardan sonra karar vermemiz gerekecek; ağır ve orta hasarlı binalar donatıya uygun mu değil mi? Güçlendirmenin mümkün olduğu yerlerde bu yöntemin uygulandığı, mümkün olmayan durumlarda ise yıkım kararının verildiği bir çalışmadır. Bu sadece hızlı bir ön değerlendirme.”
Sosyal medyada bazı uzmanların bina hasar tespiti yaptığına dair görüntüler var. Söz konusu görsellerde uzmanların binanın dışına çekiçle vurarak iç yapısına bakarak değerlendirme yaptıkları görülüyor. Kaygusuz, bu işlemin hangi aşamada yapılması gerektiğini şöyle anlattı: “Bu; Binada bir çatlak görüyorsunuz ve genellikle gerilim çatlakları çapraz olarak uzanıyor. Taşıyıcı sistemimizin üzerinde sıva tabakası mevcuttur. Bu çatlağın sıva tabakasında mı, duvarda mı yoksa taşıyıcıda mı olduğunu tespit etmeliyiz. Bunu anlamak için taşıyıcı sistemin yüzeyini çekiçle açmamız gerekiyor.”
